Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι της επερχόμενης Κοινής Αγροτικής Πολιτικής

Τι αλλάζει με την νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική από το 2013

Ανατροπές στις ενισχύσεις των αγροτών

Μαχαίρι στις αγροτικές ενισχύσεις φέρνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) από το 2013. Ωφελημένοι θα είναι οι ενεργοί παραγωγοί, όσοι δηλαδή παράγουν προϊόντα με ζήτηση στις αγορές και παράλληλα προστατεύουν και το περιβάλλον, ενώ καταργείται το μοντέλο «εισπράττω ένα ποσό, είτε παράγω, είτε όχι» που καθιερώθηκε την τελευταία δεκαετία, μοιράζοντας χρήματα σε αγρότες που ουδέποτε καλλιέργησαν τα χωράφια τους.

Το επικρατέστερο να υιοθετηθεί το προσεχές καλοκαίρι από τα 3 σενάρια της Κομισιόν σπάζει τις επιχορηγήσεις σε 4 σκέλη, θέτοντας πολύ αυστηρές προϋποθέσεις για τη χορήγησή τους: 

1. Ένα μίνιμουμ ποσό ανά στρέμμα που θα παίρνουν όλοι όσοι έχουν εκμεταλλεύσεις, είτε παράγουν, είτε όχι, 
2. ένα ποσό για όσους παράγουν προϊόντα που προσφέρουν στο περιβάλλον, 
3. ένα άλλο για όσους δραστηριοποιούνται σε ορεινές, μειονεκτικές και νησιωτικές περιοχές, και 
4. ένα τέταρτο θα συνδέεται με τα στρέμματα της παραγωγής ή τον αριθμό των ζώων. 

Για να εισπράξει και τα τέσσερα σκέλη της ενίσχυσης, ο παραγωγός θα πρέπει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις, ενδεχόμενο εξαιρετικά δύσκολο. Επομένως, θεωρείται βέβαιο ότι αρκετοί από τους 720.000 σήμερα δικαιούχους θα λαμβάνουν λιγότερα από τα σημερινά χρήματα.

Οι κερδισμένοι των αλλαγών
Με μια πρώτη ανάγνωση, κερδισμένοι των αλλαγών θα είναι οι ανταγωνιστικοί αγρότες, όσοι παράγουν προϊόν με ζήτηση στο εξωτερικό, όπως για παράδειγμα αρκετοί από τους 400.000 σήμερα παραγωγούς ελαιολάδου, εφόσον σέβονται το περιβάλλον. Κερδισμένοι θα είναι επίσης οι νέοι αγρότες, που είτε δεν καλλιεργούσαν κατά την περίοδο αναφοράς 2000-2002, είτε εισήλθαν εκ των υστέρων στο επάγγελμα, όπως πολλοί παραγωγοί κηπευτικών που δεν ήταν τότε ανάμεσα στις επιδοτούμενες καλλιέργειες. Το ίδιο ισχύει για τους βιοκαλλιεργητές (κρασί, ελαιόλαδο), αφού η νέα ΚΑΠ δίνει έμφαση σε προϊόντα που παράγονται με περιορισμένη χρήση λιπασμάτων και για αρκετούς έλληνες αιγοπροβατοτρόφους σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές.

Το μεγάλο ερωτηματικό της νέας ΚΑΠ είναι ο προϋπολογισμός της. Αρκετές χώρες της Βόρειας Ευρώπης τάσσονται υπέρ των περικοπών των ενισχύσεων σε γεωργία και κτηνοτροφία. Αυτό σημαίνει λιγότερα χρήματα για περισσότερες χώρες, δεδομένου ότι αναμένεται διεύρυνση της Ε.Ε. με τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων. Ειδικά για την Ελλάδα είναι πολύ πιθανό ο προϋπολογισμός μετά το 2013 να είναι μικρότερος από τα σημερινά 3 δισ. ευρώ. Κι αυτό διότι ο μέσος όρος της ενίσχυσης που εισπράττει η χώρα μας είναι από τους υψηλότερους ανάμεσα στους 27 της Ε.Ε, χάρη στις παχυλές επιδοτήσεις της τριετίας 2000-2002 σε βασικά προϊόντα (λάδι, βαμβάκι, καπνά). Αν λοιπόν επικρατήσει η λογική να μην υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στις ενισχύσεις των χωρών-μελών, τότε πολύ πιθανόν θα μειωθεί το ύψος και των ελληνικών.

Το ιστορικό της ΚΑΠ

Αναμφίβολα, η ΚΑΠ θα είναι ο κυριότερος λόγος της διαφωνίας που αναμένεται να εκδηλωθεί στις διαπραγματεύσεις για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, που θα ξεκινήσουν στις αρχές του 2011 για να καθοριστεί το οικονομικό πλαίσιο των ετών 2014-2020 της Ε.Ε. Η διατήρηση σημαντικών κονδυλίων για την ΚΑΠ, τα οποία κυμαίνονται σήμερα περίπου στα 55 δισ. ευρώ, αμφισβητείται, αναφέρεται σε δημοσίευμα της «Μonde». 

Η διατροφική ασφάλεια ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που άρχισε η ΚΑΠ το 1962, στοχεύοντας στην ενίσχυση της παραγωγής, τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής για τους αγρότες και την εξασφάλιση λογικών τιμών. Οι στόχοι διατηρήθηκαν και κατά τη δεκαετία του 1970 όταν αναπτύχθηκαν πολλά αγροτικά προϊόντα. Σταδιακά, η ΚΑΠ υιοθέτησε αυστηρούς κανόνες υγιεινής και σήμερα οι άμεσες επιδοτήσεις στους αγρότες εξαρτώνται από την εφαρμογή «καλών πρακτικών»: την τήρηση περιβαλλοντικών οδηγιών, την εξασφάλιση της υγείας των ζώων. Ο σεβασμός προς το περιβάλλον απέκτησε μεγαλύτερο ρόλο στις αγροτικές επιδοτήσεις τη δεκαετία του 1990. Από το 1990 μέχρι το 2007 οι εκπομπές αερίων της γεωργικής παραγωγής μειώθηκαν κατά 20%. Η ΚΑΠ συνεισέφερε ακόμη στην ανάπτυξη γεωργικών εκτάσεων, που αντιστοιχούν στο 91% του ευρωπαϊκού εδάφους και στο 56% του πληθυσμού. Μάλιστα, σε ορισμένες απόμακρες περιοχές η γεωργία ήταν η μόνη οικονομική δραστηριότητα. Χωρίς τις επιδοτήσεις οι λιγότερο ανταγωνιστικές περιοχές θα είχαν εγκαταλειφθεί.

Ποιες θα είναι όμως οι κατευθυντήριες γραμμές της νέας ΚΑΠ; Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Πολωνία υποστηρίζουν τη διατήρηση μιας «φιλόδοξης» ΚΑΠ με δύο συμπληρωματικούς πυλώνες. Υποστηρίζουν ότι η διατήρηση του πρώτου πυλώνα, των άμεσων επιχορηγήσεων στους αγρότες, χρειάζεται λόγω του αυξημένου κόστους παραγωγής, λόγω απαιτήσεων, όπως η προστασία του περιβάλλοντος. Μία δεύτερη ομάδα χωρών, η Σουηδία, η Δανία και η Μεγάλη Βρετανία υποστηρίζουν ότι προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στον δεύτερο πυλώνα, δηλαδή τη δημιουργία αγροτικών υποδομών, στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Άλλοι ωστόσο υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να επανακαθοριστεί ένα πλαφόν ώστε οι αγροτικές επιχορηγήσεις να είναι μεταξύ 25% και 30% του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο σημερινό φύλλο των "ΝΕΩΝ" (27.11.2010).