Υπόμνημα Μπούκλη για Καλάθι προϊόντων της Περιφέρειας Πελοποννήσου

 

Ειδική συνεδρίαση Περιφερειακού Συμβουλίου της Π.Α. Πελοποννήσου
«Καλάθι προϊόντων της Περιφέρειας Πελοποννήσου»

Η Στρατηγική του ΥπΑΑΤ με τον τίτλο «Καλάθι προϊόντων περιφέρειας», εμφανίζεται να έχει τα εξής χαρακτηριστικά, σύμφωνα με όσα έχουν εξαγγείλει έως σήμερα τα κυβερνητικά στελέχη:

• Επιλογή από κάθε Περιφέρεια μιας ομάδας συγκεκριμένων προϊόντων που συνδέονται με το διατροφικό πρότυπο της περιοχής, είναι «βιώσιμα» (μάλλον εννοείται επιχειρηματικά και εμπορικά) και μπορούν να αποτελέσουν «αιχμή του δόρατος» της γεωργίας στην περιοχή,
• Συναπόφαση για την επιλογή των προϊόντων, μεταξύ ΥπΑΑΤ και τοπικών παραγόντων,
• Προώθηση των προϊόντων αυτών με Εθνικό σήμα (Ελληνικό brand name),
• Θεσμοθέτηση επιπλέον και Περιφερειακών σημάτων,
• Υποστήριξη των συγκεκριμένων προϊόντων, εκ μέρους του ΥπΑΑΤ και των Οργανισμών του, όσον αφορά την εμπορική έρευνα και τεκμηρίωση, την εφαρμοσμένη έρευνα, την εκπαίδευση, την προβολή και τα κίνητρα (ενισχύσεις),
• Πιθανή υιοθέτηση πολιτικής (κινήτρων) ενίσχυσης των ΠΟΠ ή ΠΓΕ «ολοκληρωμένης διαχείρισης»,
• Πιθανή υιοθέτηση πολιτικής δημιουργίας 1 Ομάδας Παραγωγών για κάθε προϊόν ανά Περιφέρεια,
• Πιστοποίηση της ποιότητας των προϊόντων (και τα περιφερειακά σήματα αλλά και όλα τα άλλα: εθνικά σήματα, παραδοσιακά προϊόντα, βιολογικά) από τις Περιφέρειες.

Επί των εξαγγελιών αυτών υπάρχει πολλή κριτική να γίνει και πολλές ασάφειες που χρίζουν διευκρινήσεων.
*Η «νέα στρατηγική» φαίνεται να έχει μια χροιά εκσυγχρονισμού, αφού είναι σαφής η προώθηση της «ολοκληρωμένης διαχείρισης». Όμως είναι για εμάς παράδοξη αλλά και απαράδεκτη η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στη βιολογική γεωργία και τα βιολογικά προϊόντα.
Παράδοξη για δύο λόγους. Γιατί αφενός τα βιολογικά προϊόντα έχουν αποδειχθεί από κάθε πλευρά βιώσιμα, δηλαδή και περιβαλλοντικά αλλά και σαφώς οικονομικά βιώσιμα στις αγορές. Και αφετέρου γιατί η «ολοκληρωμένη διαχείριση» δεν αποτελεί πανάκεια αλλά –θεμιτό πλην όμως αυτονόητο- εκσυγχρονισμό της συμβατικής γεωργίας που δεν διασφαλίζει την προστασία των φυσικών πόρων – αλλιώς οι άλλες χώρες της Ε.Ε. όπου η «ολοκληρωμένη διαχείριση» είναι ο κανόνας εδώ και πολλά χρόνια, δεν θα είχαν περιβαλλοντικά προβλήματα από τη γεωργία.

Είναι δε κατά τη γνώμη μας απαράδεκτος ο παραγκωνισμός της βιολογικής γεωργίας –πέραν πολλών άλλων λόγων- και επειδή από το 1992 στην Ελλάδα δεν υπήρξε πραγματική υποστήριξη της κατεύθυνσης αυτής με μέτρα όπως η εφαρμοσμένη έρευνα ή η θεσμική υποστήριξη των διαφοροποιημένων εισροών που χρειάζεται αυτή ή η ανάληψη σχετικών συγκροτημένων πολιτικών εκ μέρους του ΥπΑΑΤ ή η έμπρακτη και επί ίσοις όροις προώθησή της. Ακόμα και πρόσφατα, με την ΚΥΑ που εξέδωσε το ΥπΑΑΤ για παροχή φρούτων και λαχανικών στα σχολεία, προωθεί και υιοθετεί τα συμβατικά προϊόντα «ολοκληρωμένης διαχείρισης» και εξαιρεί τα βιολογικά προϊόντα, όταν είναι γνωστή από ερευνητικές εργασίες η θετική επίδραση των τελευταίων στην υγεία των παιδιών.

Η έως τώρα πολιτική για τη βιολογική γεωργία-κτηνοτροφία περιοριζόταν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στη χορήγηση ατομικών ενισχύσεων στους παραγωγούς, κάτι που –χωρίς άλλα συνοδευτικά μέτρα οργάνωσης και υποστήριξης της παραγωγής- γνωρίζουμε από το σύνολο της γεωργίας μας ότι δημιούργησε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα έλυσε.
Θέση μας είναι ότι η βιολογική γεωργία – κτηνοτροφία επιβάλλεται, ως η πλέον υπεύθυνη περιβαλλοντικά και κοινωνικά μέθοδος παραγωγής, να υποστηριχθεί κατά προτεραιότητα στα πλαίσια της στρατηγικής του ΥπΑΑΤ και της κυβέρνησης (συνεπώς και στο «Καλάθι της Περιφέρειας»).

* Η «νέα στρατηγική» φαίνεται να έχει μια έντονη χροιά εντατικοποίησης της παραγωγής. Αυτό διατυπώθηκε ρητά στις 17/12/2010 στην Καλαμάτα από τον Γ.Γ. του ΥπΑΑΤ Γ. Κανελλόπουλο, ο οποίος μιλώντας για τη «νέα στρατηγική» του ΥπΑΑΤ έδωσε πολλές το σύνθημα «Αυξήστε την παραγωγή!». Για εμάς είναι σαφές ότι η εντατικοποίηση σημαίνει αυξημένες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, είτε αυτό αφορά στη ρύπανση των υδάτων, είτε στην απώλεια της μοναδικής Ελληνικής βιοποικιλότητας είτε ακόμα και εκτεταμένες περιβαλλοντικές ζημιές σε άλλα μέρη της υφηλίου (χαρακτηριστικό παράδειγμα η εντατική κτηνοτροφία που στηρίζεται σε ζωοτροφές οι οποίες εν πολλοίς παράγονται σε χώρες του 3ου κόσμου σε βάρος τροπικών δασών και άλλων παρθένων εκτάσεων), είτε ακόμα αφορά στην αυξημένη κατανάλωση φυσικών πόρων και αυξημένη παραγωγή αερίων θερμοκηπίου.
Θέση μας είναι ότι η στρατηγική του ΥπΑΑΤ και της κυβέρνησης (συνεπώς και το «Καλάθι της Περιφέρειας») πρέπει να κατατείνει σε μία γεωργία-κτηνοτροφία και διατροφή που να είναι συνολικά περιβαλλοντικά υπεύθυνη, έτσι ώστε να είναι μακροπρόθεσμα αειφόρος δηλαδή βιώσιμη από κάθε άποψη.
* Ήδη, με το θεσμικό πλαίσιο που προϋπήρχε, υπήρχε διάκριση σε Προωθούμενες και μη ποικιλίες, καλλιέργειες και εκτροφές. Οι προωθούμενες ενισχύονταν ειδικά και περισσότερο στα πλαίσια των κινήτρων (μέτρων ενισχύσεων) του τμήματος της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής που αφορούσε την Αγροτική Ανάπτυξη (λεγόμενος «2ος Πυλώνας»). Συνεπώς, η επιλογή ορισμένων προϊόντων ως ιδιαίτερα προωθούμενων δεν είναι κάτι καινούργιο. Μόνη καινοτομία σε αυτό το θέμα φαίνεται να είναι η συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, μια διαδικασία δηλαδή που θα έπρεπε ούτως ή άλλως να είναι αυτονόητη και παγίως θεσμοθετημένη.
*Απουσιάζει από τις διακηρύξεις για τη «νέα στρατηγική» οποιαδήποτε αναφορά στο ντόπιο γενετικό υλικό (φυτογενετικό και εκτροφών). Για εμάς, η προστασία, ανάδειξη και ανάπτυξη των ντόπιων ποικιλιών και φυλών, της Ελληνικής αγρο-βιοποικιλότητας, οφείλει να είναι κεντρική επιλογή στην ανάπτυξη της γεωργίας-κτηνοτροφίας μας και να υποστηρίζεται πραγματικά με έρευνα, κατοχύρωση, προώθηση και κίνητρα. Πρέπει να ενταχθούν σαφώς και κατά προτεραιότητα στη γεωργική στρατηγική του ΥπΑΑΤ και της κυβέρνησης (συνεπώς και το «Καλάθι της Περιφέρειας»). Οι παραδοσιακές και ντόπιες ποικιλίες, καλλιέργειες και εκτροφές πρέπει να προστατευθούν και να ενισχυθούν ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχισή τους και η σύνδεσή τους με την τοπική οικονομία (τουριστικό προϊόν, εγχώρια αγορά, κλπ).
* Είναι ασαφές τι σημαίνει η «νέα στρατηγική» όσον αφορά σε ορισμένα ΠΟΠ-ΠΓΕ καθώς και σε ορισμένα τοπικά προϊόντα, τα οποία έχουν μεγάλη παράδοση και ιστορικό όνομα αλλά για διάφορους λόγους μια κάποια φθίνουσα παραγωγή και διείσδυση στην αγορά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα σύκα, τα εσπεριδοειδή, τα Βατικιώτικα κρεμμύδια και κοκκάρι (Νεάπολη Λακωνίας), η πατάτα Αρκαδίας, το τυρί ΠΟΠ Σφέλα (Μεσσηνιακός & Λακωνικός Ταϋγετος), κ.ά. Η στρατηγική θα τα υποστηρίξει ή θα τα ρίξει στην αφάνεια;
* Είναι παράδοξο και απαράδεκτο ότι ενώ αυτή η «νέα στρατηγική» στρέφεται και προς την ερευνητική υποστήριξη της παραγωγής της Περιφέρειάς μας, ταυτόχρονα έχει εξαγγελθεί (στα πλαίσια της κατάργησης και ενσωμάτωσης του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας - ΕΘΙΑΓΕ στον υπό ίδρυση Εθνικό Οργανισμό Έρευνας, εκπαίδευσης και Ποιότητας - ΕΘΟΑΓΕΠ) η κατάργηση του μόνου γεωργικού ερευνητικού ιδρύματος που διαθέτει η περιφέρειά μας, του εξειδικευμένου Ινστιτούτου Ελαίας Καλαμάτας.

*Η τοπική πιστοποίηση των σημάτων ποιότητας, που έχει εξαγγελθεί ως συστατικό της «νέας στρατηγικής» του ΥπΑΑΤ, δεν μπορεί παρά να μας προβληματίζει έντονα. Είναι γνωστό ότι το ΥπΑΑΤ πολλές φορές στο παρελθόν (ανεξαρτήτως κόμματος που κυβερνούσε) είχε καταγγείλει τις πιστοποιήσεις «μαϊμού». Όμως ήταν το ίδιο το ΥπΑΑΤ ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τους ελέγχους των φορέων πιστοποίησης (με τους κατά νόμο αρμόδιους ΟΠΕΓΕΠ και Δ/νσεις του Υπουργείου)! Δηλαδή το ΥπΑΑΤ αδυνατούσε και αδυνατεί να υπερβεί το πολιτικό κόστος του ξεκαθαρίσματος στο χώρο των πιστοποιήσεων και … επιμένει να καταγγέλλει τον εαυτό του!!! Για εμάς, είναι αλήθεια ότι «η πιστοποίηση χάνει πλήρως το νόημα, αν είναι πιστοποίηση «μαϊμού». Καταρρέει η αξιοπιστία και καταρρέει για όλα τα προϊόντα, όλης της περιοχής, αλλά και για τη χώρα μας» (μια φράση που χρησιμοποίησε άλλωστε ο Γ. Παπανδρέου στην ανάλογη παρουσίαση στο Ρέθυμνο).

Όμως η αξιοπιστία απαιτεί συνεπή δέσμευση στην σωστή δουλειά, ποινές στις «μαϊμούδες» και διάθεση να γίνουν θαρραλέες τομές που μπορεί συχνά να έχουν (μικρο-)πολιτικό κόστος.
Η πρόθεση ανάθεσης ευθυνών πιστοποίησης σε τοπικούς φορείς δείχνει διάθεση για «πέταγμα της μπάλας στην κερκίδα» από την πλευρά του κράτους, για να μην επωμίζεται το ίδιο το σχετικό πολιτικό κόστος. Ταυτόχρονα όμως, η κατεύθυνση αυτή συνεπάγεται την απεμπόληση από το κράτος κάθε έννοιας αξιοκρατίας και δικαιοσύνης στην παραγωγή. Και συνιστά ουσιαστικά υπόκλιση στην ασυδοσία της αγοράς (εφόσον όταν η πιστοποίηση είναι «τύποις», η ισχύς και εμπορικότητα των σημάτων θα καθορίζεται ουσιαστικά μόνο από τις διαθέσεις και τα συμφέροντα των αγοραστών, οι οποίοι είναι λίγοι και ισχυροί). Θεωρούμε ότι η πρόταση του ΥπΑΑΤ για τοπική πιστοποίηση των σημάτων ποιότητας είναι ευθεία παρακίνηση προς ευρείας έκτασης «ποιοτικό πανωγράψιμο» αλλά και «τοπικό πανωγράψιμο» (με, π.χ., … Πελοποννησοποιήσεις, Κρητικοποιήσεις, κλπ).

1. Η «νέα στρατηγική» βρίσκεται στο στάδιο των διακηρύξεων αλλά είναι παράδοξα ασύνδετη με τις υπόλοιπες πολιτικές του ΥπΑΑΤ. Για παράδειγμα, γιατί δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη πριμοδότησης κατά προτεραιότητα της τοπικής παραγωγής (αν και ορθά υποστηρίζεται η Ελληνική παραγωγή) στην πρόσφατη ΚΥΑ (136367/26-1-2011) που εξέδωσε το ΥπΑΑΤ για παροχή φρούτων και λαχανικών στα σχολεία;
2. Στο σκέλος της προώθησης των Ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό, η «νέα στρατηγική» ελάχιστα πράγματα λέει και ελάχιστη ελπίδα εμπνέει. Όμως η προώθηση δεν έπασχε λόγω έλλειψης σημάτων αλλά λόγω έλλειψης συγκροτημένων και επαγγελματικών δομών προώθησης. Λόγω εγκατάλειψης στην πράξη της προώθησης. Που έγινε με την κατάργηση των γεωργικών ακολούθων και της πολιτικής γεωργικής «κατασκοπείας» που ακολουθούν όλες οι γεωργικές χώρες. Με τη χρήση των ποικιλώνυμων οργανισμών προώθησης (π.χ. ΟΠΕ) ως φυτώρια προθέρμανσης στελεχών των κομμάτων εξουσίας. Με την άκαιρη και ανεπαρκή διαφήμιση. Και με την αδιαφανή κατασπατάληση διάφορων συγχρηματοδοτούμενων «άϋλων δράσεων».
3. Τέλος, είναι εντελώς ασαφές το εξής : στα πλαίσια της «νέας στρατηγικής» που εξαγγέλλει το ΥπΑΑΤ έχουν θέση, ευθύνες και αρμοδιότητες οι γεωτεχνικές υπηρεσίες της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης (αλλά και των Δήμων); Αν δεν έχουν (όπως φαίνεται μέχρι σήμερα, για παράδειγμα μέσα από την πρόσφατη προκήρυξη για τα Σχέδια Βελτίωσης που στο σύνολό τους φαίνεται πως θα «τρέξουν» κεντρικά από το ΥπΑΑΤ), τότε για ποια αποκέντρωση γεωτεχνικών αρμοδιοτήτων μιλάμε; Τυχόν αναρμοδιότητα των Π.Α. συνιστά, εκτός των άλλων, τεράστια σπατάλη ανθρώπινων πόρων, δεδομένου ότι η Π.Α. στελεχώνεται με αξιόλογο γεωτεχνικό προσωπικό, το οποίο μάλιστα έχει διοριστεί σχεδόν στο σύνολό του με ΑΣΕΠ και διαθέτει πλούσιες επιστημονικές περγαμηνές. Επιβάλλεται λοιπόν, και στα πλαίσια της στρατηγικής για το «Καλάθι των Περιφεριειών», το ΥπΑΑΤ να ξεκαθαρίσει τις αρμοδιότητες και τη συναφή χρηματοδότηση που θα μεταβιβάσει στην Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, κάτι που δεν έχει κάνει επαρκώς ως σήμερα.

Για την Οικολογική Συμπολιτεία του Μοριά
Μπούκλης Λάμπρος,
Περιφερειακός Σύμβουλος Π.Α. Πελοποννήσου